Niet goed genoeg
Veel mensen die bij op mijn spreekuur komen kunnen weinig positiefs over zichzelf zeggen. En als ik dit dan opmerk, komt doorgaans een, voor mij, voorspelbare reactie samengevat in de uitspraak: ‘ik ben gewoon niet goed genoeg’. Deze gedachte, of nog beter, deze overtuiging zit dikwijls vastgebeiteld in het brein en zorgt voor een aanhoudend gevoel van frustratie en verdriet.
Maar hoe gek het ook klinkt, deze overtuiging van niet-goed-genoeg-zijn hebben mensen niet voor niets. En wat ik daarmee bedoel is dat er toch, hoe onlogisch dat het ook klinkt, een zeker voordeel aan zit. Het is een overtuiging die maakt dat mensen onvermoeibaar zich van hun beste kant laten zien, dat zij bij tegenvallers zichzelf kunnen geruststellen omdat zij het eigenlijk al hadden voelen aankomen en dat zij, bij het uitspreken van deze overtuiging van andere mensen te horen krijgen hoe fantastisch zij wel zijn. Soms wordt deze overtuiging vertolkt door een stem uit het verleden, bijvoorbeeld van een vader of moeder die allang is overleden. En in dat geval kan de vertolking van die overtuiging (‘jij bent niet goed genoeg’) dienstdoen als middel om contact te houden met de persoon die er niet meer is.
Om al die redenen houd ik mij, als psycholoog, niet bezig met het neutraliseren van die overtuiging. Want dan zou ik hetzelfde doen als alle andere mensen zonder dat dit ook maar enig resultaat zou opleveren. In plaats daarvan probeer ik, samen met de patiënt, te achterhalen waar de overtuiging van ‘ik-ben-niet-goed-genoeg’ in wezen toe dient en tegelijkertijd te onthullen van de patiënt zou missen als die overtuiging uit zijn hoofd zou verdwijnen. Ooit zei een patiënt tegen mij: ‘zonder die overtuiging zou er een angstwekkende stilte vallen en zou ik mij alleen maar heel eenzaam voelen’, waarop ik antwoordde: ‘ok, blijkbaar ben je je eigen ergste vijand, maar ben je tenminste niet alleen’. Daar moest hij vervolgens om huilen en lachen tegelijkertijd. Het ligt wellicht voor de hand om, als psycholoog de negatieve gedachten van mensen om te vormen tot meer positieve gedachten. Maar dat is psychologie van het simpelste soort. Mensen denken niet zomaar wat.