Ambitieloos
Van jongens wordt het al sinds jaar en dag verwacht, en meisjes ontkomen er tegenwoordig ook niet aan: ambitie hebben. Een carrière plannen, streven naar succes en roem — afgaande op vacatureteksten lijkt ambitie zelfs de maatschappelijke norm.
Dat is slecht nieuws voor de groep mensen die simpelweg ambitie-loos is, een groep die groter is dan vaak wordt gedacht. Al bij het eindexamen begint het: jongeren krijgen voortdurend vragen als ‘wat wil je later worden?’, ‘waar ligt je passie?’ en ‘welke studie kies je?’. Antwoorden als ‘ik neem eerst een tussenjaar’ of ‘eerst wat geld verdienen, dan zie ik wel’ verraden soms een gebrek aan ambitie. Toch durft bijna niemand ronduit te zeggen dat hij of zij ambitie-loos is; de sociale norm dat je wél ambitie moet hebben roept te veel schaamte op.
Bij ambitie-loze jongens is er nog een lichtpuntje: verliefdheid kan hen ertoe brengen enige ambitie te tonen, al is het maar om te voorkomen dat hun vriendin op hen afknapt. Maar na verloop van tijd ontdekt die vriendin vaak dat haar partner lastig in beweging te krijgen is, bijvoorbeeld wanneer zij groter wil wonen of aan kinderen denkt. Dan komt vaak mijn expertise als psycholoog in beeld. Partners melden zich met diagnoses als ‘paniekstoornis’, in de veronderstelling dat er psychisch iets mis is.
Een voorbeeld is Henk (36). Hij werkt als patatbakker en slaapt slecht van de angst. Zijn vriendin Maaike zoekt een huis en wil stoppen met de pil. Zolang zij samen zijn heeft hij verzwegen dat hij ambitie-loos is, maar hij voelt dat hij dit niet langer kan. Wanneer ik doorvraag, blijkt dat hij simpelweg tevreden is met wat hij heeft en geen drang voelt om anders, beter of meer te willen. Zijn schaamte komt vooral voort uit het feit dat iedereen om hem heen voortdurend plannen heeft. Ik stel hem gerust en moedig hem aan zijn ware aard in de relatie te tonen.
‘Je bent jong, en je wilt wat’, luidt het gezegde. Maar er zijn talloze (jonge) mensen die wars zijn van toekomstplannen. Gewoon meedeinen op de golven van het leven kan óók.